Paratoner

1Ülkemizde uluslararası IEC 62305 Standartı kapsamında hazırlanan Yapı ve Tesislerin Yıldırımdan Korunması standartı TSE EN 62305 olarak yayımlanmıştır. İlgili standart yapılacak risk analizlerine karşı yuvarlanan küre metoduna göre koruma noktaları belirlenerek korumanın yapılmasını öngörmektedir. Bu noktada mesh metodu ve yakalama uçlarının entegrasyonundan Faraday Kafesi tanımı ortaya çıkmıştır ve yine yapılacak mühendislik çalışmaları sonucunda tasarlanan sistemler arasında Faraday Kafesi en güvenli çözüm olarak ortaya çıkmaktadır. Fakat ülkemizde Standart TSE EN 62305 iken kamu kurum ve kuruluşları yönetmeliklerinde Paratoner sistemi istenmektedir.

Paratoner Sistemi

Paratoner sistemi ise Fransız bir derneğin yerel standartı olan NFC17 102 Standartı kapsamında yer alan tanımlar doğrultusunda dizayn edilmektedir. Radyoaktif madde içeren sistemlerin yasaklanması sonusucu içerlerinde bobin ve piezoelektrik kristali gibi maddeler bulunan ve radyoaktif olmadığı için aktif ya da uluslararası terimlerle ESE sistemler pazarda kendilerine yer bulmaktadırlar. Paratoner Sistemi uluslararası standartlarda yer almadığı için yoğun tartışmalara neden olmaktadır. Faraday Kafesinde yer aldığı gibi net hesaplar içermediği için bazı noktalarda itirazlara uğrayan bir sistem olsa da ülkemizde en çok tercih edilen yıldırımdan korunma sistemlerinden biridir. Bu nedenle eğer şartnamede paratoner sistemi yer alıyorsa köşe noktalarda yakalama uçlarıyla entegre bir sistem oluşturulması,inişlerin s koruma mesafesine dikkat edilerek inişin sağlanması yada izoleli iletkenle inişin yapılması sistemin güçlendirilmesi adına önemlidir.

Paratoner sistemlerinin üretimini kolay olması nedeniyle merdiven altı birçok üretim oluşmaktadır. Bu da sektörü ve mühendisliği sıkıntıya düşürmektedir. Bu nedenle korunacak olan tesiste ürün ve sistem kalitesinin en üst seviyede tutulması önerimizdir.

IEC 62305 ve NFC 17102 yi kıyasladığımızda bazı temel farklılıklara rastlıyoruz. Örneğin 60 metreyi aşan yapıların %20 uzunluğunu kapsayan üst bölümlerinin yancıl darbeler karşısında mesh metoduyla korunması IEC 62305 te önemle vurgulanırken, NFC17102 de yancıl darbelere karşı bir önlem öngörülmemektedir. Standartların zıt kaldığı bu durumlarda mühendis tasarım ve sistem bütünlüğü noktasında kendi risk analizlerini mutlaka devreye almalıdır.

Dış Yıldırımlık sistemi ne olursa olsun panolarımızda yıldırımın elektriksel etkilerine karşı korunmak amacıyla mutlaka alçak gerilim parafudr sisteminin kullanılması gerekmektedir. Sistemimize düşebilecek bir yıldırım darbesi tüm tesisi ve cihazları devre dışı bırakabilir bu nedenle bu konuda mutlaka kademeli koruma esasına göre korumayı gerçekleştirmeliyiz.

Dış Yıldırımlık Sistem tasarımında risk analizi yapılması ve ilgili risk kapsamında ve yapının fiziksel durumu baz alınarak özel sistem tasarlanması en doğru yöntemdir. Ayrıca dış yıldırımlık sistem topraklamasında tesisin toprak özgül direnç değerlerine göre hesapların yapılması gerekmektedir. Ek olarak dış yıldırımlık sistemi topraklaması mutlaka eşpotansiyele ayrı bir topraklama yapıldıktan sonra alınmalıdır. Burada eşpotansiyel bağlantı noktası sönümleyici spark gap parafudrlar vasıtasıyla gerçekleşebilir.

Tüm bu detayların proje tasarımının yapılması,ücretsiz keşif, ürün temini, montaj, ölçüm ve raporlama hizmetleri için Yıldırımdan Korunma Merkezi uzman mühendisleri ile iletişime geçebilirsiniz. Teknik destek için teknik@yilkomer.com adresine mail atabilirsiniz.

PARATONER SİSTEMİNDEKİ TARTIŞMALAR

Ülkemizde paratoner sistemleri sürekli tartışma konusu olsa da en yoğun kullanılan sistem olarak paratoner yıldırımdan korunmada ön plana çıkmaktadır.Bunun nedeni ulusal standart TSE EN 62305 ‘ter yer almamasına rağmen yangın yönetmeliğinde paratonerin yer almasıdır.Aslında itfaiyenin istediği doğru bir yıldırımdan korunma sistemidir ancak burada paratoner hem ekonomik oluşu hemde uygulama kolaylılığı nedeniyle daha yoğun olarak kullanılmaktadır.Ancak teknik doğruluk paratoner mi faraday kafesi mi hala tartışılmaktadır.Aktif paratonerlerin aktif kısmı içerisinde bulunan iyon jenarötörünün iyin yayarak yıldırım darbesini çekmesinden gelmektedir.Ayrıca birde radyoaktif paratoner konusu vardır.Kullanımı yasak olan radyoaktif paratonerler radyoaktif maddelerin ışıması sonucunda yıldırımı yakalamaktaydı,yasaklanınca aktif terimi burdan doğru.Radyoaktif madde gitti,aktif sistem geldi.Paratonerlerin doğru çalıştığı bilimsel olarak birçok testinin uygulandığı modelleri de yok değildir.Genellikle Fransa üretimli olan bu başlıklar ülkemizde maliyetinden dolayı çok yoğun olarak kullanılmamaktadır.Genellikle tornacılarda üretilen başlıklar ucuz oldukları için tercih edilmekte bunlarda bizim gözümüzde tek bir yakalama ucundan farksızdır.Bu nedenle eğer ki sistem Paratoner olarak seçilecekse mutlaka kaliteli ve teknik eksikliği olmayan başlıklar seçilmelidir.Paratoner projelerinde bir de soru işareti yaratan konumuz paratoner uygulanan binalarda köşe noktaların boşta kalma durumudur.Bu durum yıldırımın sivri uçları seçmesi ve paratoner ile bu noktalara yandan gelen darbelere karşı koruma açısı sağlayamamış olmamız her zmaan sorgulanmaktadır.Çünkü paratoner her zaman dik düzeyden gelmemekte yan yüzeylerden de gelmektedir.Ayrıca 60 metreyi aşan yapılarda yan darbeleri çok sık görünmektedir.Bu nedenle yılkomer yıldırımdan korunma merkezi olarak paratoner projelerinde sivri noktaların korunması ve yan yüzey darbelerine karşı mutlaka önlem almaktayız.Paratoner uygulamaları tartışadursun biz her zaman izoleli iniş sistemlerinin ve AG Parafudr kullanımının önemini vurgulamaya devam edeceğiz.

İster Paratoner sistemi kullanılsın ister Faraday Sistemi mutlaka 3 konu önemlidir;

1-Yıldırım Risk Analizi

2-AG Parafudr Tasarımı ve Uygulaması

3-İnişlerde s koruma mesafesine dikkat edilmeli ve izoleli ini sistemi tercih edilmelidir.

Paratoner sistem inişleri simetrik 2 farklı yönden yapılmalıdır,ülkemizde ki yaygın uygulama olan çift iniş iletkenin yanyana inmesi çokda standartlarda karşılığı olan bir durum değildir.Simetrik 2 farklı noktadan iniş toprakta potansiyelin bölünmesi ve sönümlemenmenin daha hızlı olması nedeniyledir,ayrıca iniş som bakır olmak zorunda değil,ALMGSİ alaşımlı iniş iletkenleriyle s koruma mesafesi sağlanarak iniş sağlanabilir,ya da ALMGSİ alaşımlı özel iletkenler kullanılmalıdır.

Paratoner sistemi tesis topraklaması ile mutlaka eşpotansiyele alınmalıdır.20metre öteye topraklama yapılması gibi kurallar batıl inançlarımızdandır ancak bilimsel değildir.Çünkü yıldırım darbesi 2km yarıçapta etki etmektedir.Eşpotansiyele alınan sistemler üzerinde spark gap sönümleyici gibi özel ürünler kullanımı önemlidir.Böylece daha güvenli eşpotansiyel bağlantı sağlanmış olacaktır.Yapılan tüm çalışmalarda olayın bir bütün olduğu birbirinden bağımsız değerlendirilemeyeceği önemlidir.Dış Yıldrıımlık,İç Yıldırımlık ,Topraklama ve Eşpotansiyel sistem çalışmaları bütünleşik yönetilmelidir.

Ücretsiz keşif ,tasarım ,projelendirme ve uygulama için Yıldırımdan Korunma Merkezi mühendislerine haftanın 7 günü ulaşabilirsiniz;

Yılkomer Değerlerinizi Korur!