Doğru Topraklama Nasıl Yapılır?

Topraklama sistemlerinin standartlar çerçevesinde yapılması ve mühendislik hesapları göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Nitekim iyi yapılmamış bir topraklama sistemi büyük bir risk taşımaktadır. Yıldırımdan Korunma Merkezi  olarak topraklama konusunda standartların uygulanması adına çalışmalar yapmaktayız. Topraklama konusunu ilgili standartlar olan TSE 62305-1-2-3-4, EN 50164-1-2 çerçevesinde açıklarsak özellikle insanların ve hayvanların bulunduğu alanlarda toprağa geçiş direncinin mümkün olduğunca küçük tutulması oldukça önemlidir.

İlginizi Çekebilir: Topraklama Ölçüm Raporu 

Topraklama direncinin mümkün olduğu kadar küçük olması, atmosferik elektrik boşalmalarında yıldırımdan koruma tesislerinde meydana gelecek yan atlamaları ve tehlikeleri azaltacağından bu hususa önem verilmelidir. İnsanlar ve hayvanlar için tehlike bulunan yerlerde her bir toprak elektrodu sisteminin toprağa geçiş direncinin en çok 10 ohm değerinde olması istenir. Bunun yanında bu değerden ne kadar inilirse avantaj sağlanmış olunur. Genel olarak topraklama tesisatları aşağıdaki şekillerden biri ile yapılır.

• Çubuk elektrotla topraklama tesisatı
• Kaz ayağı biçiminde topraklama tesisatı
• Levha elektrodu ile topraklama tesisatı
• Şerit elektrot ile yapılan topraklama tesisatı
• Metal elektrotlarla topraklama tesisatı
• Yer altı su boruları ile topraklama tesisatı
• Bina ihata elektrodu ile topraklama tesisatı

Doğru topraklama sizi ve binalarınızı korur.

Topraklama Hususunda Dikkat Edilecek Noktalar

Yapılan topraklama tesisatının şekli ne olursa olsun topraklama elektrotunun yeri, bina temellerinin çevrelediği alanın dışında olmalıdır. Ayrıca topraklama tesisatının çevresinde bulunan ve binaya girmese bile mevcut bütün yer altı şebekelerinden (elektrik, su, gaz ) mümkün olduğu takdirde 5 km uzaklıkta bulunması güvenlik bakımından gereklidir. Uzun metal direkler, kule vinçleri, projektörle aydınlatma kuleleri, tersanelerde ve limanlarda kullanılan vinçler ve uzun kaldırma araçları ve diğer yapıların TSE’nin 622 nolu standardındaki kurallara uygun olarak topraklanması genel olarak yeterli yıldırımdan korunmayı sağlar.

Toprak elektrotları en az aşağıdaki ölçülerden meydana gelmelidir.

• Uzunluğu 20 m’den az olmayan ve kapalı bir halka meydana getiren iletken.
• Uzunlukları toplamı 9 m’den az olmayan düşey çubuk ve borular.
• Uzunluğu 20 m’den az olmayan radyal iletkenler.

İlginizi Çekebilir: Eş Potansiyel Topraklama Barası

Bazı yapılarda toprağın içinde binaya çevresel saran topraklama tesisatı olabilir. Ancak bu topraklama tesisatı genel olarak bakır veya galvaniz şerittendir. Bu hat yaklaşık olarak bina temelinden 1 metre uzakta binayı çevreler. Bu tipten bir topraklama tesisatının ohm tesisatı paratoner tesisatının direncinden düşük olmaktadır. Buna rağmen paratoner için her bakımdan uygun bir topraklama isteniyorsa ayrı bir topraklama yapılmalıdır.

Topraklama direncini düşürmek için çeşitli yöntemler denenebilir.

Binanın toprak tesisatı ile paratoner topraklamasının eş potansiyeli olması sağlanmalı ve her ikisi birbirine irtibatlandırılmalıdır. Eğer binanın genel topraklama tesisatına bilgisayar gibi hassas cihazlar bağlanmış ise; bu takdirde iki topraklamanın bağımsız olması düşünülebilir. İki topraklama tesisatının birbirinden tam anlamıyla izole edilmesi için aralarındaki uzaklık en az 10-20 m. olmalıdır.

Topraklama Direncinin Azaltılması İçin Alınacak Önlemler

Mümkün ise, aşağıdaki toprak tiplerinden biri seçilmelidir.

• Islak bataklık zemin.
• Kil, balçıklı toprak, sürülebilir toprak, killi toprak, az miktarda kum ile karışık killi toprak veya balçık.
• Değişik oranlarda kum ile karışık kil veya balçık, çakıl ve taşlar.
• Rutubetli ve ıslak kum.
• Kuru kum, çakıllı tebeşir, kireç taşı, granit ve çok taşlı zeminler ve genç kayaların zemine çok yakın olduğu alanlardan kaçınılmalıdır.

Nem Miktarının Arttırılması: Elektrodun etrafındaki toprağın nemi ırmak veya yer altı suları ile arttırılır. Maksada en elverişli olanlar rutubet miktarının toprak ağırlığının %15-25′ ine kadar yükseltilmesiyle elde edilir; ve bu halde geçiş direnci yarı yarıya indirilmiş olur.

Tuz İlavesi: Yukarıda tarif edilmiş maksada en elverişli nemlilik miktarı; su ağırlığının 1/2’i oranında tuz ilave edilecek olursa (bu tuz ilavesi toprak ağırlığının %0.1’i oranında olacaktır) geçiş direnci %20 oranında azaltılmış olur. Sofra, kaya ve bakır sülfat tuzları için rakamlar geçerlidir. Suyun tesiri ile tuz, elektrod civarından akıp gittiğinden yukarıdaki hesaplar neticesinde çıkan tuz miktarının üç misli doğrudan doğruya elektrodun yanına yedek olarak depo edilmelidir. Göz önüne alınan topraktan yağmur veya kar erimesi neticesinde kuvvetli yer altı su akımları geçmesi muhakkak sayılırsa tuz ilavesi hiçbir şeye yaramaz.

Çimli humus ve Tarla toprağı ilavesi: Bu usul taşlı, kayalı, çakıllı zeminlerde kullanılmak için çok elverişlidir. Kükürtlü olduğu için kok kömürü kullanmak yasaktır. Odun kömürü ilavesi çok faydalıdır. Elektrodun kurşun veya çinko kaplanması gibi tedbirler, toprak direnci üzerinde hiçbir tesis yapmaz. Yalnız paslanma tehlikesine karşı gelir. Pas da elektrik akımını toprak kadar iyi geçirir.

Serbest su: Göl, nehir, havuz veya su birikintileri. Bu hallerde elektrodun doğrudan doğruya suyun içine değil, ıslak zemine konması daha uygundur.

Bina ihatası: Son derece kötü şartlarda izolasyonsuz iletkenlerle korunacak tesis etrafında bir bina ihata topraklama tesisatı yapılır.

İlave Topraklama: Gerektiği kadar ilave topraklama tesisatı yapılarak toprak yüzeyinin büyütülmesi veya topraklama elektrotlarının civarda bulunan su borularına bağlanarak bir toprak ağının meydana getirilmesi sağlanır.