Site ve Toplu Konutlarda Eş potansiyel ve Yıldırımdan Korunma

Toplu yapılar modernleşen konut sektöründe ciddi bir pazar payına sahip hale gelmiştir. Gelişen teknolojiye paralel olarak bina otomasyon sistemleri de bu tip sitelerde daha üst seviye de kullanılmaktadır. Gerek yaşayan insan sayısı gerekse elektronik sistem güvenliği açısından toplu konutlarda yıldırımdan korunma sistemi son derece önem taşımaktadır. Site içerisinde yer alan sosyal alanlarda insan yoğunluğu oldukça fazladır yangın ve insan hayatı riskleri analizi iyi yaparak doğru koruma sistemlerinini entegre etmemizi gerektirmektedir. Yıldırımdan Korunma Merkezi olarak toplu konut ve sitelerde ücretsiz risk analizi ve keşif çalışması gerçekleştirmekteyiz.

Yıldırımdan korunma sistemi , üzerinde titizlikle ve standartlara uygun çalışılması gereken bir konudur. Avrupa Birliği ülkeleri ve gelişmiş dünya ülkelerinde yıldırımdan korunma konusunda sürekli sempozyumlar düzenlenmekte, standartları revize edilmektedir. Ülkemiz de de bu konu uzman mühendisler tarafından oldukça yoğun bir şekilde irdelenmektedir. Uluslararası standartların takibi ve yürürlüğe girmesi TSE’nin çalışmaları arasındadır ve uluslararası akredite laboratuvarlardan belgeli ürünlerin önemi artan değerdir. Standartların önemi kadar yapılan işin doğru projelendirilmesi ve doğru uygulanması da oldukça önemlidir. Çünkü yıldırım sırasında ortaya çıkan yüksek gerilim sonuç olarak ciddi boyutlarda can ve mal kaybına yol açmaktadır. Can ve mal kaybının olmasını önlemek adına da yeryüzündeki insan ve bina olan tüm alanların yıldırım deşarjına karşı korunması gerekliliği kaçınılmaz bir gerçektir. Yapıların yıldırımdan korunmaları için birçok yöntem aktif olarak kullanılmaktadır. Ancak bu yöntemlerin seçiminde yapıların tipleri, boyutları, jeopolitik durumları, elektriksel durumları,topraklama sistemi  gibi birçok kriter mühendisler tarafından doğru olarak incelenmeli ve sonuç olarak en doğru sistemin yapıya uygulanarak yıldırım deşarjının olumsuz etkilerinin yapılardan uzaklaştırılması sağlanmalıdır. Yakın zamana kadar yıldırım taşıyıcı  iletkeninin yüklemesiyle yani dış yıldırımlık sisteminin devreye girmesiyle yapı için yıldırıma karşı yeterli bir koruma sağlandığı düşünülüyordu. Bu kısmi koruma günümüzde bir takım uyumlu cihazlarla desteklenmektedir. Bu cihazların tasarlanma amaçları; direkt yıldırım çarpmalarına karşı korunma, yapının komşu iki nokta arasındaki tehlikeli potansiyel farklarından kaçınma, devre tertibatı ve elektrik iletkenleri üzerindeki indüksiyon etkilerini önleme ve ağ hatları üzerinde taşınan yüksek gerilimi bastırmaktır. Yapılar tekil ve toplu olarak yıldırımdan korunabilmektedir. Yapıların yıldırımdan korunması için;

►Franklin Çubuğu (yakalama ucu ) ile Korunma Yöntemi

►Faraday Kafes Yöntemi ve Gergi Teli Yöntemi

►İzoleli iniş sistemli ESE  dış yıldırımlık sistemleri günümüzde kullanılmaktadır. Ancak bu yöntemler sadece yıldırımdan korunma basamaklarının bir ayağını oluşturmaktadır.

Yapıların ve insanların yıldırımdan tam olarak korunabilmesi için aşağıdaki 4 maddenin sağlanmasının şart olduğunu düşünmektedir.

• Dış Yıldırımlık Sisteminin Kurulması
• İç Yıldırımlık Sistemi Kurulması
• Temel Topraklamanın Yapılmış Olması
• Eş Potansiyel Sisteminin Gerçekleştirilmesi

Eş Potansiyel Barası

Bu 4 madde ışığında keşifleri gerçekleştirilen toplu yapıların olduğu alanlarda yıldırımdan korunma açısından hangi yöntemlerin önerildiğine geçmeden önce, toplu yapılar kavramının biraz açılması gerekmektedir. 50 bloklu bir büyük site de toplu yapılar kavramına dahil olmaktadır, 5 bloklu bir sitede bu kavram içindedir. Ayrıca sanayi kuruluşlarının birkaç bloktan oluşan üretim tesisleri, bloklar halinde yer alan üniversite binaları, hastaneler ve askeri alanlar gibi yapılar toplu yapılar kavramı içerisinde yer almaktadırlar.

Yukarıda detayları verilen yapıların yıldırımdan korunması 4 kademede ele alınmalıdır. Dış yıldırımlık sistemlerinden sonra iç yıldırımlık sistemlerinin kurulması elektronik cihazların yüksek gerilimden etkilenmemeleri için önem taşımaktadır. Ancak bu sistemlerin kurulabilmesi için binaların topraklamalarının doğru ve düzgün olarak yapılması tek koşuldur. İç yıldırımlık sistemleri sınıfsal olark  B, B+C, C, D (koaksiyel kamera koruması, server koruması, telefon hattı koruması) kademelere ayrılarak ana ve tali panoların elektriksel kriterleri göz önüne alınarak kurulmaktadır.

Temel topraklaması ve eş potansiyel sistem yıldırım ve aşırı gerilimden korunmada zorunluluktur.

Genellikle sitelerin ana panoları ortak ise bu noktaya B sınıfı (Ana pano ile tali pano arasındaki mesafe 20 metre üstü ise B+C sınıfı) koruyucu takılması , konutların tali panolarına C sınıfı koruyucuların entegre edilmesi  daha sonra hassas noktalarda D sınıfı korumaya geçilmesi önerilen koruma şeklidir. Bu sistemler sonucunda elektronik cihazların zarar görmesi engellemiş olur ve arklar neticesinde oluşabilecek yangınların önüne geçilir.
Bu iki sistem kurulduktan  sonra ve binalarımızın topraklamalarında da herhangi bir sorun yer almıyorsa gerçekleştirmemiz gereken son adım site içerisinde binalar arasında eş potansiyeli sağlamaktır. Eş potansiyeli sağlayarak site ya da tesis içinde kuplaj etkilerini ortadan kaldırmış olur ki bu da ortak topraklama noktası ile güvenilir bir yapıda oturmamızı sağlayacaktır. Eş potansiyel sistem çalışmasında dış yıldırımlık topraklamaları da eş potansiyel sistem içine alınmalıdır.

Özet olarak yıldırımdan korunma sistemlerinin kurulması ciddi mühendislik hesaplarını ve tecrübeyi getirmektedir. Her konudan önce kurulacak tüm sistemlerin ve kullanılacak tüm ürünlerin ilgili standartlar çerçevesinde üretilmiş olması ve gerekli test belgelerini almış olmaları önemlidir.